FOBİK BOZUKLUK
FOBİ NEDİR?
Bazı zamanlarda herkesin korkulu anları olsa da herkesin fobisi yoktur. Birini normal bir reaksiyon, diğerini tedavi edilebilir zihinsel bir rahatsızlık yapan aralarındaki fark nedir? Bunu anlamak için fobinin ve ilgili kelimelerin basit tanımıyla başlamak gerekir.
Psikologlar fobiyi yoğun, mantıksız ve uygunsuz bir korku olarak tanımlarlar. Bir fobiniz varsa, yaşanılan korku abartılı ve karşı konulamazdır. Yani mevcut durumda gerçek bir tehdit oluşturmayan bir şeye verilen bir korku tepkisidir.
Fobinin tanımı, korkunun tanımıyla benzerdir. Ancak aralarında bir fark vardır. Korku gerçek ve yakın bir tehdide doğal bir cevap olabilir ama bir fobi gerçekte aynı temele sahip değildir.
KORKU NEDİR?
Korku, savaş ya da kaç tepkisinin bir parçasıdır. Savaş ya da kaç, vücudunuzda tehlike olarak algıladığınız bir şeye verilen fizyolojik bir tepkidir. Yalnızca gerçek bir tehdit olduğunda gerçekleşirse, bireyleri tehditle başa çıkmaya hazır hale getirmek için uyarlanır. Vücudunuz tehlikeden kaçmaya veya kalmaya ve onunla savaşmaya hazırlanır. Korku fizyolojik reaksiyonları tetikleyen şeydir. Akut stres reaksiyonu olarak da adlandırılan savaş ya da kaç tepkisi, zihinsel ya da fiziksel bir tehditten korkulduğunda meydana gelen bir tür aşırı uyarılma halidir. Bu reaksiyon, sinir sisteminin hareketini ve hormon seviyelerini değiştirir, kalp atış hızını ve kas gerginliğini artırır, işitme duyusunun yoğunluğunu ve diğer duyuları artırır.
Korktuğunuz zaman, dış dünyada gerçekten bir tehdit var demektir. Bu yüzden, korkuyu bir tetikleyiciye cevap olarak oluşan korku hissi olarak tanımlayabiliriz. Fobinin tanımı ayrıca tetikleyici kavramını da içerir. Ancak tetikleyiciyi tanımlamak kolay olmayabilir. Bir fobinin tetikleyicisi de gerçek tehlike olmayabilir. Bu nedenle, korku ifadesi fobinin tanımının sadece bir parçasıdır. Korku irrasyonel olabilir veya olmayabilir, fakat fobiler her zaman irrasyoneldir.
FOBİK BOZUKLUK NEDİR?
Fobik bozukluk, basit korkudan daha fazlasıdır. Sadece korkma ya da ürkme değil, gerçek bir tehlikenin olmadığı zamanlarda da bu duygulara sahip olma durumudur. Dahası, fobik bozukluk, tedavi olmadan nadiren kaybolan zihinsel bir durumdur. Fobik bozukluk anksiyete bozukluğu olarak kabul edilir. Çünkü aşırı kaygı, fobik bozukluğu tanımlar. Kaygının ne olduğunu daha iyi anlamak için, korkmanıza neden olan gerçek bir tehdit düşünün. Bu tehditle yüzleşmek üzere olduğunuzu bildiğiniz zaman hissettiğiniz şey kaygıdır. Bunu yaşadığınız anda deneyimlediğiniz şey korku ya da terördür. Fobik bozukluğunuz varsa bu korku tehlikeli olmayan durumlarda bile tetiklenir. Bazı uyaranları korktuğunuz şeyle ilişkilendirirsiniz ve vücudunuz savaşmaya ya da kaçmaya hazırlanır. Fobik bozukluğunuz varsa bu durum sadece bir kez olmaz. Genellikle korkunuzu hatırlatan uyaranlarla karşılaştığınızda da gerçekleşir.
FOBİ TÜRLERİ
Akluofobi
Akluofobi, karanlık fobisidir. Birçok çocuk geceden korkar. Canavarların onlara saldırmayı beklediğine inanabilirler. Ebeveynler ise çocuklarına korkacak hiçbir şey olmadığına dair güvence vermeye çalışabilirler. Ancak belirtildiği gibi, fobiler rasyonel değildir. Yetişkinler de karanlıktan korkabilirler. Terleme, artmış uyarılma veya duyarlılık, ağız kuruluğu veya panik atak görülebilir. Bunlar fobisi olan herkesin hissedebileceği yaygın semptomlardır.
Agarafobi
Bazen insanlar kendilerini güçten düşürecek kaygılar geliştireceklerinden korkarlar. Agarafobi yaygın görülen bir fobidir. Agorafobisi olan bir kişi, evlerinden ayrılmaktan korkarlar. Çünkü kendilerine korkunç bir şey olacağına inanırlar. Agorafobisi olan bir kişi büyük kalabalığa girmek için evini terk etmekten korkabilir. Halk arasında incinme veya utanma konusunda endişelenebilirler. Agorafobisi olan insanlar, çevreleri üzerinde kontrol sahibi olmadıkları yabancı bir ortamda bulunmaktan korkarlar.
Araknofobi
Araknofobi örümcek fobisidir. Dünyada 35.000 farklı örümcek türü olduğunu biliyor muydunuz? Araknofobili insanlar, onları yaralayabilecek ve hatta onları öldürebilecek bir örümcekten korkarlar. Bu canlılardan korkmaları onların, panik yaptıkları noktaya kadar yoğun anksiyete yaşamalarına neden olur. 3 kadından 1'inin ve 4 erkekten 1'inin araknofobi yaşama ihtimali vardır.
Kinofobi
Kinofobi köpek fobisidir. Bu korkuya sahip bir birey, köpeklerin bulunduğu alanlardan kaçınmak için aşırı önlemler alır. Etraflarında olmak istemezler çünkü köpeklerin onlara zarar vermesinden korkarlar. Kişinin bu fobiyi oluşturacak kötü bir anısı olabilir. Bir köpek çocukken onları ısırmış olabilir. Birçok insan köpeklere bayılır ve onlardan korktuğunu hayal bile edemezler. Ancak bazı insanlar diğerlerine masum gelen bu canlılardan korkarlar. Köpek korkusu oldukça yaygındır. Fobiler için tedavi gören insanlar arasında, bu kişilerin yaklaşık yüzde 36'sını etkiler.
Panik Ataklar
Fobisi olan insanlar korktukları şey tarafından uyarıldığında panik atak geçirme noktasına kadar gelebilirler. Panik atak, kişinin yoğun dehşet yaşadığı ani bir olaydır. Panik atak durup dururken ortaya çıkıyormuş gibi görünür. Fobisi olan birisinin, panik atak yaşaması için bir tetikleyici olabilir. Bireyler fobileri için panik atak geçirdikleri noktaya geldiyse yardım arama zamanı gelmiş demektir. Bu korkuları aşmanın bir diğer yolu da online danışmanlığa başvurmak olabilir.
FOBİK BOZUKLUK TERAPİLERİ
Fobik bozukluğu olan bireylere yardımcı olmak için çeşitli tedavilerin etkili olduğu kanıtlanmıştır. İlaçlar rahatlama sağlayabilir ancak bilişsel davranışçı terapi ve sanal gerçeklik terapisi gibi konuşma terapileriyle daha uzun süreli bir etki mümkündür.
İlaçlar
Fobilerin fiziksel ve duygusal semptomlarını hafifletmek için çeşitli ilaçlar kullanılabilir. Doktorlar ayrıca, panik anında rahatlamaya yardımcı olabilecek ilaçlar da yazabilir. Fobik bozukluğu olan birçok kişi için ilk tercih edilen yöntem ilaçtır. Zihinsel süreçleri değiştiren terapiler, doktor reçete vermeyi bıraktıktan sonra bile devam eden bir rahatlama sağlar. Konuşma ve maruz bırakma tedavilerinin temel avantajı, ilaçlarla ilişkili kimyasal yan etkilerle uğraşmaya gerek kalmamasıdır. Ayrıca her gün ilaçları almayı hatırlamak zorunda olmamak da bir diğer avantajdır.
Sistematik Duyarsızlaştırma
Sistematik duyarsızlaştırma bir maruz bırakma terapisidir. Çalışma şekli, korkulan şeyin çok hafif ve küçük bir örneğine maruz bırakmayla başlar. Örneğin birey, yılanlardan korkuyorsa, önce yılan resimlerine bakma egzersizi yapılabilir. Bu daha tanıdık ve daha az korkutucu hissettirdiğinde, korkulan şeyin daha korkutucu örneklerine geçerek devam eder. Yılan örneğinden devam edersek bir sonraki aşamada, hayvanat bahçesine yılan görmeye gidilebilir. Daha sonra zehirsiz bir yılanın kolunuza tırmanmasına izin verilebilir. Bu sayede zamanla yılanlara karşı yoğun tepkiler kaybedilebilir. Bireyler hala korkuyor olabilir ama bu eskisine göre çok daha hafif bir tepki olur. Bu terapiden sonra saldırmaya hazır bir yılan görünce korkmuş hissedebilirsiniz ama yılan hayvanat bahçesinde camın arkasında ise fobik reaksiyon yaşamazsınız.
Sanal Gerçeklik Terapisi
Sanal gerçeklik terapisi, son yıllarda popülerlik kazanan başka bir maruz bırakma terapisi türüdür. Bireyler fobinin nesnesini bir bilgisayar ekranında, sanal gerçeklik kulaklığında ya da büyük ekran projektörlü ve güçlü ses hoparlörleriyle donanımlı küçük ve özel olarak tasarlanmış bir odada görür.
Biofeedback
Biofeedback, özellikle irrasyonel ve aşırı olarak tanımlanan korkulara gösterilen fizyolojik tepkiyi azaltmak için çalışır. Bir doktor veya terapist, kalp atış hızını, kan basıncını, solunumu ve diğer yaşamsal belirtileri kaydetmek için bireye elektronik sensörler yerleştirir. Sonuçlar bir ekranda görüntülenir. Korkunun nesnesine maruz kalırken birey, ekranı izler ve hayati değerlerini değiştirmeye çalışır, böylece rahatladıklarını görebilirler.
Karşıt Koşullandırma
Karşı koşullandırma, korkuların farklı bir deneyim veya uygulama ile değiştirilmesi anlamına gelir. Örneğin birey, derin nefes alıştırmaları yaparak dehşet verici bir uyarana yanıt vermeyi öğrenebilir. Bunu yapmak için, korkulan şeye maruz kalmak ve her seferinde derin nefes alıp vermek gerekmektedir.
Bilişsel Davranışçı Terapi
Bilişsel davranışçı terapi, duyguların arkasındaki düşünceleri tanımlamayı içerir. Bireyler duyguları üreten düşünceyi öğrendikten sonra, bu düşünceyi değiştirebilirler. Ayrıca davranış hedefleri de belirleyebilirler. Bu hedeflere doğru çalıştıktan sonra, korkuya neden olan şeylere karşı gösterilen fobik reaksiyonu azaltmak ve tepkilerle başa çıkmak için BDT kullanılmaya devam edilir.
Online Terapi
Eğer bir fobiniz varsa, kendinizi güçsüz hissedebilirsiniz. Nasıl yardım alınacağını bilemeyebilirsiniz. Sizi korkutan şeylerle karşılaşmaktan korkabilirsiniz. Belki de hayatta kalamayacağınızdan korkabilirsiniz ama korkularınıza rağmen, sizin için yardım olduğunu unutmayın. Online danışmanlık, korkularınızla ilgili yardım almak için mükemmel bir yerdir. Zihninizin ve bedeninizin kontrolden çıktığını hissetmek korkunç bir durumdur. Ancak bu korkunuzu yenebilirsiniz. Online terapide danışmanlar, endişenizi gidermek için yeni beceriler geliştirmenize yardımcı olabilirler. Maruz bırakma terapisi, korktuğunuz şeyi küçük dozlarda tolere etmeyi öğrenmenize yardımcı olabilir. Bilişsel Davranış Terapisi, korku hakkındaki düşüncelerinizi değiştirmeyi öğreten mükemmel bir tedavi yöntemidir. Bir terapist ya da psikiyatrist hem rahatsızlığınızın belirtileri ve yan etkileri konusunda hem de yaşadıklarınızı daha iyi anlama konusunda size yardımcı olabilir. İnternet bağlantınızın takdirine bağlı olarak 7 gün 24 saat hizmet veren Terapiya.co sayesinde danışmanlarımızdan birine başvurmayı düşünebilirsiniz.